TÜBİTAK 4004 – Doğa Eğitimi ve Bilim Okulları kapsamında desteklenen Yeşil Kimya: Yeşil Dünya projesi, 2-6 Eylül tarihleri arasında yapıldı. ODTÜ adına yürütücülüğünü Merkez Laboratuvarı uzmanlarından Kimyager Sevil Erkut’un yaptığı proje, Ankara’nın Çankaya ilçesindeki Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı ortaokulların yedinci sınıf öğrencilerinden seçilen 25 katılımcı ile tamamlandı. ODTÜ’nün yürütücülüğünde gerçekleştirilen Yeşil Kimya: Yeşil Dünya projesine Petrol Ofisi ve Milli Eğitim Bakanlığı – Çankaya İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü de destek verdi.
Yeşil kimya felsefesinin günlük yaşam tercihlerinde kullanılabilirliği, atık yönetimi, sürdürülebilir yaşam uygulamaları konularını deneysel ve gözlemsel uygulamaların yanı sıra çoklu öğrenme yöntemleri ile ele alan Yeşil Kimya: Yeşil Dünya projesinde, çevre bilincinin arttırılması, çevre sorunlarına karşı duyarlılığın ve sorumluluk bilincinin geliştirilmesi hedefiyle beş tam gün süren yoğun bir program takip edildi.
Birinci gün
Programın ilk gününde, katılımcılar, tanışmanın ardından “Duygusal Adalar Drama” etkinliğinde, bir hafta boyunca beraber vakit geçirecekleri arkadaşlarını daha yakından tanıyabilmek için sevdikleri ve ilgi duydukları şeyleri konu alan bir drama gerçekleştirdiler. Doç. Dr. Pervin Oya Taneri eşiliğindeki dramanın ardından katılımcılar, “Yeşil Kimya nedir?” konulu sunumu Doç. Dr. Salih Özçubukçu’nun anlatımı ile keyifle dinlediler. “Yeşil Dünyama Şiir Yazdım” etkinliğinde ise, Edebiyat Öğretmeni Özlem Göktaş ile birlikte, kimya sunumundan edinilen bilgileri harmanlayarak şiir yazıldı.
Katılımcılar daha sonra, çevre duyarlılığı konusunda farkındalıklarını yükselten “Biyoplastik Yapımı” atölyesinde Kimyager Fulya Karahan Dağ ile doğada çözünebilen plastik yaptılar.
İkinci gün
İkinci günde katılımcı öğrenciler, artırılmış gerçeklik (augmented reality-AR) uygulaması ile elementleri tanıdılar. Bu kapsamda, AR element kartları ve telefonlara indirilen uygulama ile üç boyutlu olarak elementler incelendi ve laboratuvar ortamında tehlikeli olabilecek bir deney, AR uygulaması ile sanal ortamda gerçekleştirildi. Kimyager Mete Esencan’ın sunumu ile yapılan “AR Uygulaması ile Elementleri Tanıyorum” etkinliği, katılımcıların en çok ilgisini çeken etkinliklerden biri oldu.
“Sabun Köpüğü Karşılaştırma Deneyi”nde ise, sentetik olarak üretilen ve zararlı kimyasal maddeler içeren sabun ile doğal içerikli, geleneksel yöntemle üretilen sabun köpükleri karşılaştırılarak aralarındaki içerik farkı ele alındı. Kimya Öğretmeni Nazlıcan Demirkıran’ın verdiği bilgiler ışığında, güzel koku ve köpüğün el ve vücut temizlik ürünleri için iyi bir özellik olup olmadığı tartışıldı. Daha sonra, doğal ve evde bulunan malzemeler ile tutkal yapıldı.
“Geri Dönüşüm Kahramanları” etkinliğinde, görsel sanatlar öğretmeni Semiha Seda Terzi ile birlikte öğrenciler, yaptıkları tutkalı kullanarak, atık malzemeler ile mini tablolarının tasarımını oluşturdular.
Üçüncü gün
Eymir Gölü’nde yapılan saha çalışması etkinliklerinden oluşan üçüncü günü, Öğr. Gör. Dr. Eda Tuna Öztürk’ün atık konusundaki sunumuyla başladı. Daha sonra “İçme Suyu ve Atık Suda pH Ölçümü” etkinliğinde, eğitmenler eşliğinde, pH uygulaması yapıldı. Bu doğrultuda katılımcılar, pH çubukları ile içme suyu, sirke ve mor lahana suyu gibi örneklerin pH’ını ölçtüler, ardından pH metre ile profesyonel ölçümler yaptılar. Bu etkinlikte, kullanılan kimyasalların içme sularına karışması sonucunda vücut pH’ına uygun olmayan hale gelmeleri ve toksik etkileri ele alındı.
“Doğanın Filtresi” etkinliğinde ise katılımcı öğrenciler, Öğr. Gör. Dr. Tuğba Doğan eşliğinde, etraftaki kum ve partiküllerle hazırladıkları atık suyu filtre ederek temiz su elde ettiler. Filtrelerin hazırlanmasında, aktif karbon olarak mangal kömürü, ince kum, pamuk ve küçük taşlar kullanıldı. Öğrenciler, oluşturdukları filtrelerde kullanılan malzemelerin, suyu temizlemede hangi görevleri yaptığını deneyimleyerek öğrendiler.
“Doğalı Ne? Akıl Yürütelim” etkinliğinde temiz ve doğa dostu içeriğe sahip kimyasal maddeler, özellikleri ile tanıtıldı. Ardından katılımcılardan bu maddelerden günlük hayatta kullanabilecekleri ürünler yapmaları istendi. Etkinlik kapsamında katılımcılar, karbonat, hindistancevizi yağı, doğal uçucu yağlar, sirke, zerdeçal gibi maddeler kullanarak, doğal roll-on, el kremi, dezenfektan gibi ürünler yaptılar. Üçüncü günün son etkinliği olarak, Öğr. Gör. Dr. İ. Cihan Ayanoğlu eşliğinde “Yeşil Kimya Kahoot Yarışması” gerçekleştirildi. Dijital öğrenme ve eğlenme portalı olan Kahoot üzerinden, Yeşil Kimya konusunda öğrenilenleri içeren bir yarışma yapıldı ve ilk üçe giren öğrencilere hediyeler verildi.
Dördüncü gün
Peş peşe yapılan iki etkinlik ile katılımcılar önce bitkisel boyalar hazırladılar, ardından bu boyalarla bez çantalarında desenler oluşturdular. Bitkisel boya oluşturulmasında, Araş. Gör. Ece Ayça Erdoğan rehberliğinde ıspanak, soğan kabuğu, zerdeçal, mor lahana, hibiscus ve reyhan gibi maddeler kullanılarak renkli sıvılar elde edildi. Daha sonra bu doğal boyar maddelerle, cilt ve solunum sistemlerine zarar vermeden keyifli bir tasarım etkinliği yapıldı.
Dördüncü günün bir diğer etkinliği olan “Yeşil Oryantiring” etkinliğinde ise öğrenciler, yeşil kimya konusunda edindikleri bilgileri, oryantiring duraklarında hazırlanan sorular ile pekiştirdikleri bir oyun oynadılar. Spor Koordinatörü Özgür Norman’ın eşliğinde oynanan ve harita okunarak durakların bulunmaya çalışıldığı oyunda, keyifli anlar yaşandı. Son olarak ODTÜ kampüsünde gerçekleştirilen “Tohum Topu Yapalım” etkinliğinde, tohum topları hakkında bilgiler verildi. Tohum topunun doğa, iklim ve dünyanın geleceği üzerindeki etkileri konuşularak tohum topları hazırlandı.
Beşinci gün
Programın son gününde Kimyager Sevil Erkut’un hazırladığı “Biyomimikri Sunumu ve Kart Eşleştirme Oyunu” vardı. Katılımcılar, insanların karmaşık problemleri çözmek amacıyla doğadaki modellerin, sistemlerin ve unsurların taklit edilmesi anlamına gelen biyomimikri kavramını öğrendiler. Yapılan sunum ile katılımcı öğrencilerin, doğanın gösterdiği bilge kılavuzluğun farkına varmaları sağlandı. Etkinlik kapsamında ayrıca, doğadan ilham alan tasarım örnekleri gösterildi. Daha sonra gruplara ayrılan öğrencilerle, doğadan ilham alan tasarımlara ait görsellerin bulunduğu, ikili kart eşleştirme oyununun oynandığı bir yarışma düzenlendi.
Öğleden sonraki programda ise, öğrencilerin etkinlik boyunca yaptıkları çalışmaların yer aldığı bir sergi düzenlendi. ODTÜ Rektörü Prof. Dr. Ahmet Yozgatlıgil, öğrencilerin yaptıkları çalışmaların yer aldığı sergiyi ziyaret ederek, çalışmalarıyla ilgili öğrencilerden bilgi aldı.
Son olarak Yeşil Kimya: Yeşil Dünya projesinin kapanış etkinliğinde Rektör Prof. Dr. Yozgatlıgil, katılımcılara ve proje ekibine sertifikalarını bizzat verdi.
ODTÜ Merkez Laboratuvarı’ndan Sevil Erkut yürütücülüğündeki projede, Eğitim Bilimleri Bölümü’nden Doç. Dr. Pervin Oya Taneri, Kimya Bölümü’nden Doç. Dr. Salih Özçubukçu ve Milli Eğitim Bakanlığı’ndan Özlem Göktaş uzman olarak yer aldı. Eğitmenliğini Öğr. Gör. Dr. Eda Tuna Öztürk, Öğr. Gör. Dr. Tuğba Doğan, Öğr. Gör. Dr. İ. Cihan Ayanoğlu, Araş. Gör. Ece Ayça Erdoğan, Dr. Kimyager Fulya Karahan Dağ, Kimyager Mete Esencan, Kimya Öğretmeni Nazlıcan Demirkıran, Görsel Sanatlar Öğretmeni Semiha Seda Terzi ve Spor Koordinatörü Özgür Norman’ın üstlendiği projeye ayrıca proje rehberi olarak Eda Durkan, Tezcan Seymenler, Melisa Şalk, Deniz Erkut ve Abdussamed Turabi, hemşire olarak ise Nilgün Koçak katkı verdi.
